• NL
• EN

• Activiteiten
• Onderzoek
• Publicaties
• Archief
• Leden
• Contact

• Gils
• Roggeman
• Michiels
• Achter de verhalen
• Walravens

18 december 2009 / Brussel

SEL-studiedag

De eerste studiedag van SEL (Studiecentrum Experimentele Literatuur, VUB-UGent) heeft als onderwerp de theoreticus en verdediger van het Vlaamse experiment: Jan Walravens (1920-1965). Centraal op de studiedag staan Walravens’ opvattingen over het experiment en de mate waarin zij gerealiseerd werden in zijn kritisch en literair werk. Daarbij worden vragen gesteld als: Hoe is Walravens tot zijn ideeën over het experiment gekomen en hoe verhouden ze zich tot de toenmalige internationale opvattingen? Hoe zag hij het experiment in de Vlaamse en Nederlandse poëzie, in de beeldende kunst en in de film/fotografie? Wie beschouwde hij als voorlopers in eigen land en daarbuiten? Was hij in staat om ook een experimentele dimensie bij klassiekere dichters te onderkennen? Hoe promootte hij het experiment via tijdschriften en artikels? Zijn Walravens’ eigen romans experimenteel te noemen?

Sprekers: Else Walravens, Jos Joosten, Dirk De Geest, Tom Van Imschoot, Bart Vervaeck, Lars Bernaerts, Tine Hendrickx en Hans Vandevoorde

Plaats: promotiezaal, gebouw D / VUB, Pleinlaan 2, 1050 Elsene

Deelname aan de studiedag is gratis. Doctorandi kunnen de bijeenkomst bijwonen in het kader van de doctoraatsopleiding. De studiedag wordt georganiseerd door Lars Bernaerts, Hans Vandevoorde en Bart Vervaeck. Bekijk hier de beschrijving van het doctoral school-seminarie

Abstracts:

Het experiment als levenshouding? Dilemma’s in Walravens’ avant-gardisme
Jos Joosten (Radboud Universiteit Nijmegen)

Hoewel Jan Walravens in Vlaanderen de grote promotor van het experiment was, én daarbij zelf scheppend kunstenaar was, was hij geen “experimenteel”. Poëzie schreef hij niet en zijn, ook bij herlezing verrassend intrigerende, romans zijn eerder gedachte-experimenten dan experimenten in de gangbare literaire betekenis. Toch was zijn hele doen en denken zodanig doordrenkt van een avant-gardistisch bewustzijn, dat het haast een levenshouding te noemen is. Onvermijdelijk dienden zich dan ook de dilemma’s van de avantgardist aan: (hoe) kun je avantgardist zijn en toch een (groot) publiek bereiken? Ben je nog avant-gardist als iedereen het met je eens is (geworden)? En in welke mate kun je je bentgenoten kwalijk nemen dat zij eerder de handoek in de ring (lijken te) gooien dan jijzelf? In de tweede helft van de jaren vijftig - na onder meer de opheffing van Tijd en Mens en Het Kamertoneel - dienden deze vragen zich in Walravens' leven aan. In deze voordracht zal stilgestaan worden bij de vragen die Walravens - en feitelijk iedere avantgardist - op een gegeven moment in die periode gingen bezighouden.

Het beeld als ruimte, tussen tijd en mens
Tom Van Imschoot (Sint-Lucas Beeldende Kunst)

Je kan je afvragen welke rol het beeld en de reflectie over het beeld heeft gespeeld in de grote ijver die Jan Walravens aan de dag heeft gelegd om ruimte te creëren voor een modern levensgevoel in de kunst en literatuur van zijn tijd. Je kan je bij uitbreiding ook afvragen of zijn bedrijvigheid voor of met de beeldende kunst daarop een bijzondere invloed heeft gehad. Waartoe diende ‘het beeld’ voor Jan Walravens? Werkte het op eenzelfde manier in kunst, poëzie of proza? Dat is precies wat ik me in mijn lezing wil afvragen, vooral vertrekkende vanuit zijn inzichten in de beeldende kunst. Is het existentialisme een gemeenschappelijke deler? En hoe verhoudt zijn visie zich ten opzichte van tijdgenoten, zoals bijvoorbeeld Maurice Blanchot in diens L’espace littéraire (1955).

De Vlaamse romanvernieuwing en de nieuwe roman in de ogen van Jan Walravens
Bart Vervaeck (Universiteit Gent)

Jan Walravens heeft opvallend weinig over de nouveau roman geschreven. De schaarse referenties getuigen bovendien zelden van een positieve waardering. Er is zelfs nauwelijks enige erkenning van het belang van de nouveau roman voor de Vlaamse romanvernieuwing. Het eerste deel van de lezing illustreert dit via enkele stukken van Walravens. Het tweede deel verbindt de relatieve veronachtzaming van de nouveau roman met een viertal factoren, die als hypothetische verklaringen kunnen gelden: Walravens’ voorkeur voor een literatuur die over de moderne mens en zijn tijd spreekt; Walravens’ visie op het verschil tussen poëzie en proza; zijn kijk op de evolutie van de roman en tot slot de (relatief late) periode waarin de nouveau roman een belangrijk discussiepunt werd in het Vlaamse literaire veld.

Roerloos ontroerd. Emotie, cognitie en spiritualiteit in Roerloos aan zee
Lars Bernaerts (Universiteit Gent / FWO)

Deze bijdrage vertrekt van de vraag wat voor genrelabel het romandebuut van Jan Walravens, Roerloos aan zee (1951), oproept. Is het een ideeënroman, zoals de meeste critici aannemen, of een psychologische roman, zoals de sterke nadruk op emoties en psychische ontwikkelingen in de roman kan doen vermoeden? In eerste instantie zal deze vraag niet met een extern poëticale, maar met een tekstuele invalshoek benaderd worden. De aandacht zal dan uitgaan naar emotie en cognitie in Roerloos aan zee, naar het bewustzijn van de personages zoals dat in de roman functioneert en gestructureerd is. Door een narratieve analyse van dat fictionele bewustzijn wordt de relatie tussen de thematische (i.c. filosofische) en de mimetische (i.c. psychologische) dimensie nader omschreven. De elementen die daarbij aan bod komen, zijn: de gelaagde constructie van het gepresenteerde bewustzijn, de verhouding tussen het bewustzijn van de personages en de belichaamde uitdrukking ervan, de rol van spiritualiteit in de constructie van bewustzijn, en de thematisch relevante spanning tussen innerlijke bewogenheid (ontroering) en uiterlijke bewegingloosheid (roerloosheid).

De ruimte van de existentie in Walravens’ Negatief
Tine Hendrickx (Universiteit Gent)

Walravens’ Negatief vertoont opvallende gelijkenissen met het filosofische en literaire werk van Sartre en Camus. In mijn lezing bestudeer ik die gelijkenissen vooral op het vlak van de narratieve ruimte. Ik onderzoek ruimtelijke tegenstellingen, grenzen en bewegingen in Negatief, Huis Clos, La nausée en L’étranger. Uit die vergelijking zal blijken dat de narratieve overeenkomsten ook filosofische verwantschappen impliceren.

Jan Biorix: exponent van ‘le Nouveau Journal’?
Hans Vandevoorde (Vrije Universiteit Brussel)

Jan Biorix (1965) draagt als ondertitel “dagboek”. Maar is het dat wel? Behalve in het eerste gedeelte wordt er immers weinig over het leven van de auteur gezegd. Het blijkt geen traditioneel dagboek te zijn maar meer gemeen te hebben met gestileerde en gearrangeerde dagboeken als die van Maurice Gilliams en Gaston Burssens. Vooral de raakpunten met het experimentele dagboekproza van onder meer Willy Roggeman, Paul de Wispelaere, Daniël Robberechts en Julien Weverbergh zijn opvallend. Walravens blijkt een genre vorm te geven dat in de tweede helft van de jaren zestig toonaangevend wordt: dat van ‘le Nouveau Journal’.